Asgari Kurumlar Vergisi Nedir? Türleri ve Şartları Neler?

7524 sayılı yasanın 2 Ağustos 2024 tarihinde yürürlüğe girmesiyle kurumlar vergisi mükelleflerini ilgilendiren iki kavram hayatımıza girdi: yurt içi asgari kurumlar vergisi ve global asgari kurumlar vergisi. Detaylar yazımızda.

Yurt İçi Asgari Kurumlar Vergisi Nedir?

Yurt içi asgari kurumlar vergisi; kurumlar vergisinin indirim ve istisnalar düşülmeden önceki kurum kazancının %10’undan az olamayacağını belirleyen bir düzenlemedir.
2025 yılı ve sonrasındaki kazançlar için geçerli olacak bu vergi;

• Özel hesap dönemine tabi kurumlar için 2025 takvim yılında başlayan özel hesap döneminden itibaren uygulanacak.
• Ayrıca geçici vergi dönemlerinde de hesaplanacak, ancak yeni faaliyete başlayan kurumlar için ilk üç hesap dönemi boyunca uygulanmayacak.

Dolayısıyla yurt içi asgari kurumlar vergisi için uygulanacak formül şöyle:
Yurt İçi Asgari Kurumlar Vergisi = (Ticari Kar + Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler - Uygulanan İndirim ve İstisnalar) × %10)

Örnek Uygulama

Yurt içi asgari kurumlar vergisini bir örnekle açıklayalım. Örnek durumda;

• Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler Dahil Kurum Kazancı: 120,000,000. TL
• İndirim ve İstisnalar: 90,000,000. TL
• Kurumlar Vergisi Matrahı: 30,000,000. TL
• Kurumlar Vergisi (%25): 7,500,000. TL (a)
• Asgari Kurumlar Vergisi Matrahı: 120,000,000. TL
• Asgari Kurumlar Vergisi (%10): 12,000,000. TL (b)

Bu örnekte; kurum kazancının %10’u olan 12,000,000. TL, hesaplanan kurumlar vergisinden (7,500,000. TL) daha büyük olduğu için 12,000,000. TL asgari kurumlar vergisi olarak tahakkuk eder.

Global Asgari Kurumlar Vergisi Nedir?

Küresel asgari kurumlar vergisi, 2013’te başlatılan G20 ve OECD’nin BEPS Projesi’nin bir sonucu olarak gündeme gelmiştir. Proje, çok uluslu işletmelerin vergi ödemekten kaçınmalarını önlemek amacıyla geliştirilmiştir. İlk olarak dijital ekonominin vergilendirilmesi üzerine yoğunlaşan proje, dijital işyeri tanımı ve dijital hizmetlerin vergilendirilmesi üzerinde durdu. Ancak bu konuda yeterli ilerleme kaydedilememesi nedeniyle birçok ülke dijital hizmet vergisini bağımsız olarak uygulanmaya başladı. 2021’de ABD, dijital hizmet vergileri yerine küresel %15 asgari kurumlar vergisini önererek, BEPS projesini yeni bir yola soktu ve çok uluslu şirketlerin kârlarını adil bir şekilde vergilendirmeyi amaçladı.
Küresel asgari kurumlar vergisi önerisinin II. sütunu, 750 milyon avro ve üzeri hasılat elde eden çok uluslu şirketlerin, kârlarını %15’in altında vergilendirdikleri durumlarda aradaki farkı tamamlamayı hedefler. Bu sayede, vergilendirilmeyen kârlar önce kaynak ülkede, bu mümkün değilse nihai ana şirketin bulunduğu ülkede vergilendirilir.
Bu arka plan doğrultusunda Türkiye’de Kurumlar Vergisi Kanununa eklenen Ek.1-13 maddeleri ile yürürlüğe sokulan Yerel ve Küresel Asgari Tamamlayıcı Kurumlar Vergisi, %15 oranında uygulanmak üzere mevzuata girmiştir.

• Bu vergi, nihai ana işletmesinin konsolide finansal tablosundaki yıllık konsolide hasılatı, raporlandığı hesap döneminden önceki dört hesap döneminin en az ikisinde 750 milyon avro karşılığı Türk Lirası sınırını aşan çok uluslu işletme gruplarının bağlı işletmelerinin, 2024 ve sonrasındaki vergilendirme dönemlerinde elde ettikleri kazançlara uygulanacaktır.
• Özel hesap dönemine tabi olan kurumlar için ise, 2024 takvim yılında başlayan dönem ve izleyen dönemlerde geçerli olacaktır.

Kurum Kazancı Kavramı Nedir?

%10 yurt içi asgari kurumlar vergisi hesaplanırken kullanılan kurum kazancı, aşağıdaki formülle hesaplanır:
Kurum kazancı= Ticari bilanço kârı + KKEG - Kanun’da sayılan istisna ve indirimler

Yurt İçi Asgari Kurumlar Vergisinde İndirim ve İstisnalar Nelerdir?

Yurt içinde uygulanacak asgari kurumlar vergisinde bazı indirim ve istisnaların olduğundan söz etmiştik. Bunları daha detaylı inceleyelim.

İstisnalar

Yurt içi asgari kurumlar vergisinde söz konusu olan istisnai durumları aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:

• İştirak Kazançları (K.V.K. Mad. 5/1-a)
• Emisyon Primi Kazancı (K.V.K. Mad. 5/1-ç)
• Yatırım Fon ve Ortaklığı Portföy İşletmeciliği Kazancı (K.V.K. Mad. 5/1-d) (Sahip olunan taşınmazlardan elde edilen kazançlar hariç)
• Kooperatiflerde risturn istisnası (KVK Md.5/1-i)
• Sat-Kirala-Geri Al İşlemlerden Doğan Kazançlarda İstisna ( K.V.K. Mad. 5/1-j )
• Sat-Kirala-Geri Al İşlemlerden Doğan Kazançlarda İstisna ( K.V.K. Mad. 5/1-k )
• Serbest Bölgelerde Elde Edilen Kazançlar
• Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde Elde Edilen Kazançlar
• Türk Uluslararası Gemi Siciline Kayıtlı Gemilerin İşletilmesinden ve Devrinden Sağlanan Kazançlar
• Ar-Ge ve Tasarım İndirimi
• Girişim Sermayesi Fonu Olarak Ayrılan Tutarlar ( K.V.K. Mad. 10/1-g )
• Korumalı İşyeri İndirimi ( K.V.K. Mad. 10/1-h )

Serbest Bölge İstisnasının Durumu

Serbest bölge istisnası, 1 Ocak 2025’ten itibaren daraltılarak yalnızca ihracattan elde edilen gelirlerle sınırlı hale getirilmiştir. Serbest bölgelerde üretim faaliyetinde bulunan kurumlar, imal ettikleri ürünleri yurt içine sattıklarında bu satışlardan elde ettikleri kazançlar için istisnadan yararlanamayacak, sadece ihracat gelirleri istisna kapsamına girecektir.

İndirimler

Yukarıda sayılan istisna durumlarına ek olarak, aşağıdaki durumlarda yurt içi asgari kurumlar vergisinde indirim hakkı doğacaktır:

• Payları Borsa İstanbul Pay Piyasasında ilk defa işlem görmek üzere en az %20 oranında halka arz edilen kurumların beş hesap dönemine ait kurum kazançlarına uygulanan iki puan indirim,
• İhracat yapan kurumların münhasıran ihracattan elde ettikleri kazançlarına uygulanan beş puan indirim ve Sanayi sicil belgesini haiz ve fiilen üretim faaliyetiyle iştigal eden kurumların münhasıran üretim faaliyetinden elde ettikleri kazançlarına uygulanan bir puan indirim