Enflasyon Muhasebesi Nedir? Nasıl Yapılır?

/Enflasyon, genel olarak fiyat seviyelerinin artması ve paranın değer kaybetmesi anlamına gelir. Enflasyon düzeltmesi ise, mali tabloların, paranın satın alma gücündeki değişimler nedeniyle gerçek durumu yansıtmayacak şekilde etkilendiği durumlarda, enflasyon etkilerini gidermek amacıyla yapılan bir düzeltme işlemidir.
Ülkemizde en son 2004 yılında uygulanan enflasyon düzeltmesi, 2023 yılının sonunda tekrar yapılacak. Bu durumda enflasyon muhasebesi nedir, nasıl yapılır gibi soruların cevaplarını merak ediyor olabilirsiniz. Detayları sizin için derledik.

Enflasyon Muhasebesi Nedir?

Enflasyon muhasebesi, bir şirketin finansal tablolarındaki parasal olmayan hesap kalemlerinin, finansal tabloların hazırlandığı tarihteki satın alma gücünü yansıtmak amacıyla, ilgili tutarların düzeltme katsayısı ile çarpılarak yeniden hesaplandığı bir muhasebe yöntemidir.

Türkiye’de Enflasyon Düzeltmesi Uygulaması

Enflasyon düzeltmesi Türkiye’de ilk olarak, 5024 sayılı kanun ile 30 Aralık 2003 tarihinde, Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 298. maddesinde değişiklik yapılarak ve kanuna geçici 25. madde eklenerek yürürlüğe girmiştir.
İlgili maddeye göre:

• Kazançlarını bilanço esasına göre tespit eden gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin malî tabloları, fiyat endeksindeki artışın içinde bulunulan dönem dahil son üç hesap döneminde %100’den ve içinde bulunulan hesap döneminde % 10’dan fazla olması halinde enflasyon düzeltmesine tâbi tutulur.
• Enflasyon düzeltmesi uygulaması, her iki şartın birlikte gerçekleşmemesi halinde sona erer.

Bu hükümler kapsamında Türkiye’de 2003 ve 2004 yıllarında enflasyon düzeltmesi yapılmış, 2005 yılında ise şartlar sağlanmamıştır. Bu tarihten sonra ilk defa bu yıl enflasyon düzeltmesi yapılacaktır. Resmi Gazete’de yayınlanan tüm detaylara VUK Genel Tebliğ 555 linkinden ulaşabilirsiniz.

Enflasyon Muhasebesi ile İlgili Temel Kavramlar

Enflasyon düzeltmesi yaparken karşınıza çıkacak bazı kavramları gözden geçirmek ve kısaca tanımlamak önemli olabilir.

Parasal ve Parasal Olmayan Kalemler

Ulusal para biriminin değerindeki dalgalanmalar karşısında nominal değerleri sabit kalan, ancak satın alma güçleri fiyat hareketlerine göre ters yönde değişen varlıklar, parasal kalemler olarak adlandırılır.
Parasal kalemler dışındaki varlıklar ise Parasal Olmayan Kalemler olarak sınıflandırılır.

Düzeltme Katsayısı

Malî tabloların ait olduğu aya ilişkin fiyat endeksinin, düzeltmeye esas alınan tarihi içeren aya ait fiyat endeksine bölünmesiyle elde edilen katsayı, düzeltme katsayısıdır. Bu katsayılar hesaplanırken TEFE(ÜFE) sistemi kullanılır.

Taşıma İşlemi

Mali tablolardaki parasal ve parasal olmayan tutarların, belirli bir dönemin sonundaki güncel değerlerini hesaplamak için kullanılan işleme “taşıma işlemi” denir.
Bu işlem sırasında kullanılan taşıma katsayısı, mali tabloların ait olduğu döneme ait fiyat endeksinin, bir önceki dönemin sonundaki (yıl içinde işe başlayanlar için işe başlanılan döneme ait) fiyat endeksine bölünmesiyle hesaplanan bir katsayıdır.

Enflasyon Muhasebesi Nasıl Yapılır?

Enflasyon muhasebesi düzeltmeleri ile ilgili 3 farklı model bulunur:

• Mali tabloların belirlenen genel bir endeks yardımıyla düzeltilmesini savunanların geliştirdiği, Genel Fiyat Düzeyi Muhasebesi.
• Tablolardaki tarihi değerlerin cari değerleri ile gösterilmesi gerektiğini ileri sürenler tarafından ortaya atılan, Cari Maliyet Muhasebesi Yöntemi.
• İki metodun olumlu taraflarından yararlanılması amacıyla birlikte kullanılması gerektiğini düşünenlerin savunduğu, Karma Yöntem.

Ülkemizde enflasyon düzeltmesi içinGenel Fiyat Düzeyi Muhasebesi kullanılır. Bu yöntemle enflasyon muhasebesi yaparken şu adımları takip etmelisiniz:

• Düzeltmeye esas parasal olmayan kalemleri belirleyin.
• Düzeltmeye esas tarihleri tespit edin.
• Düzeltmeye esas tarih ile enflasyon muhasebesinin uygulanacağı tarih olan 31 Aralık 2023 arasındaki düzeltme katsayısını hesaplayın.
• Düzeltilecek tutar ile düzeltme katsayısını çarpın.

Mikro Yazılım Programlarında Enflasyon Muhasebesi Nasıl Yapılır?

Mikro Yazılım erp programlarında enflasyon muhasebesi işlemlerinizi kolayca gerçekleştirebilmeniz için online destek merkezimiz Buluo’da detaylı bir rehber hazırladık. Rehberimize Mikro Yazılım Programlarında Enflasyon Muhasebesi Uygulamaları linkinden ulaşabilirsiniz.

Enflasyon Muhasebesi Neden Gereklidir?

Enflasyon düzeltmesi, mali tabloların gerçek ekonomik durumu yansıtmasını sağlayan bir muhasebe pratiğidir. Bu, işletmelerin ve ekonominin sağlıklı bir şekilde işlemesini ve kararlarını daha doğru bir şekilde almasını sağlar.
Örneğin, yüksek enflasyon ortamında, işletmelerin maliyetleri ve giderleri nominal olarak artar. Ancak, enflasyon düzeltmesi yapılmazsa, bu artışlar mali tablolara yansıtılmaz ve işletmelerin kârlılık oranları yanıltıcı bir şekilde yüksek görünür. Bu durum, işletmelerin vergi yükünü artırabilir ve yatırımcıları yanıltabilir.
Ayrıca, işletmelerin varlıkları (örneğin, makine ve teçhizat) nominal değerleriyle kaydedilirse, amortisman giderleri yanıltıcı olabilir ve işletmelerin vergi mükellefiyetini artırabilir.
Enflasyon düzeltmesi, bu tür yanıltıcı etkileri giderir ve işletmelerin gerçek mali durumlarını daha iyi anlamalarına; işletmelerin sermaye değerlerini korumalarına ve enflasyonun getirdiği riskleri azaltmalarına yardımcı olur.

Enflasyon Düzeltmesini Kimler Yapmak Zorundadır?

Aşağıdaki şartları sağlayanlar, enflasyon düzeltmesi yapmak zorundadır:

• Kazançları bilanço usulune göre tespit edilenler (A.Ş., Ltd, komandit şirket, kollektif şirket ve kooperatifler).
• Yeni işe başlayanlar. 31 Aralık 2023 ya da enflasyon düzeltmesinin oluştuğu gelecek dönemde yeni işe başlayanlar için farklı bir uygulama söz konusu değildir.

Kooperatifler Enflasyon Düzeltmesi Yapacak mı?

Bu konuyla ilgili durumu şu şekilde özetleyebiliriz:

• Kooperatif kurumlar vergisi mükellefi ise enflasyon düzeltmesi yapacaktır.
• Eğer kooperatif kurumlar vergisi mükellefi değilse fakat bir iktisadi işletmesi varsa, söz konusu bu iktisadi işletme enflasyon düzeltmesi yapmalıdır.

Avukatların Enflasyon Düzeltmesi Yapması Mümkün mü?

Serbest meslek kazanç defteri tutan serbest meslek erbabı mükellefler dolayisiyla avukatlar, enflasyon düzeltmesi yapmaz.

Enflasyon Düzeltmesini Kimler Yapmaz?

Kayıtlarını TL cinsinden tutmayanlar ve ilgili kayıtları yabancı para cinsinden tutmaktan vazgeçip TL cinsine dönüş yapma süresi 3 yılı geçmeyenler enflasyon düzeltmesi yapmak zorunda değildir.
Ayrıca işletme esasına göre defter tutanlar, serbest meslek mensupları da amortisman hariç olmak üzere enflasyon düzeltmesi yapmaz.

Enflasyon Muhasebesi Örneği

Diyelim ki XYZ İnşaat A.Ş., 31 Aralık 2023 tarihindeki bilançosunu enflasyon düzeltmesine tabi tutmak istiyor. Şirketin bilançosundaki ana kalemler aşağıdaki gibidir:

Aktif:

• Dönen Varlıklar: 700.000 TL
• Duran Varlıklar: 1.200.000 TL

Pasif:

• Kısa Vadeli Borçlar: 150.000 TL
• Uzun Vadeli Borçlar: 500.000 TL
• Öz Sermaye: 1.250.000 TL

1. Düzeltilecek Tarihler ve Tutarlar Belirlenir: Şirket, dönen varlıklar ve duran varlıklar için ayrı ayrı düzeltilmelidir. Şirket, 31 Aralık 2023 tarihini düzeltme tarihi olarak seçer.

2. Düzeltme Katsayıları Hesaplanır: Düzeltme katsayısı hesaplanırken, 31 Aralık 2023 tarihine ait endeks ile 31 Aralık’tan bir önceki yıl sonundaki endeks arasındaki fark kullanılır. Örneğin:
   31 Aralık 2023 TÜFE (Tüketici Fiyat Endeksi): 1400
   31 Aralık 2022 TÜFE: 1200
   Düzeltme Katsayısı = 1400 / 1200 = 1.1667 (yaklaşık olarak)

3. Değerler Yeniden Hesaplanır:

• Dönen Varlıklar (örneğin stoklar): 700.000 TL * 1.1667 ≈ 816.69 TL
• Duran Varlıklar (örneğin binalar ve makineler): 1.200.000 TL * 1.1667 ≈ 1.400.04 TL

4. Farklar Kaydedilir:

• Dönen Varlıklar için fark: 816.69 TL - 700.000 TL = 116.69 TL
• Duran Varlıklar için fark: 1.400.04 TL - 1.200.000 TL = 200.04 TL

5. Enflasyon Düzeltme Hesaplarına Kayıt Yapılır:

• Dönen Varlıklar için Enflasyon Fark Hesabı (Alacak): 116.69 TL
• Duran Varlıklar için Enflasyon Fark Hesabı (Alacak): 200.04 TL

6. Bilanço Düzeltmesi:
   Düzeltilmiş Bilanço Aktif:
   Dönen Varlıklar: 816.69 TL
   Duran Varlıklar: 1.400.04 TL
   Düzeltilmiş Bilanço Pasif:
   Kısa Vadeli Borçlar: 150.000 TL
   Uzun Vadeli Borçlar: 500.000 TL
   Öz Sermaye: 1.566.73 TL (Başlangıçta 1.250.000 TL olan sermayeye 316.73 TL’lik olumlu fark eklendi.)

Enflasyon Muhasebesi ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular

Enflasyon düzeltmesi konusuyla ilgili sıkça sorulan sorulardan bazılarının cevaplarını sizin için derledik.

Enflasyon muhasebesi hangi hesaplara uygulanır?

Enflasyon düzeltmesi, Parasal Olmayan Kalemler olarak sınıflandırılan hesaplara uygulanır.
Örnek, stoklar hesabı.

Enflasyon muhasebesi vergiye tabi midir?

Bu sorunun cevabı, yapılan hesabın gelir tablosuyla ilişkilendirilmesiyle ilgilidir. Örneğin 2023 yılı için yapılacak düzeltmeler gelir tablosuyla ilişkilendirilmeyeceği için vergilendirilmez. Ama gelecek dönemlerde, örneğin 2024 yılında gelir tablosuyla ilişkilendirilen düzeltme farkları için vergi uygulanabilir.

Enflasyon muhasebesi hangi mali tablolarda uygulanır?

Mali tablolar içinden sadece bilanço, enflasyon düzeltmesine tabi tutulabilir.

Enflasyonun bilançoya etkileri Nelerdir?

**Bu etkiler parasal kalemler ve parasal olmayan kalemler üzerindeki etkiler olmak üzere iki başlık altında değerlendirilir. Parasal kalem, paranın değerinin değişmesiyle nominal değeri aynı kalmakla beraber satın alma güçleri fiyat hareketlerinin aksi yönde değişen kalemler olarak tanımlanabilir. Örneğin fiyatlar yükseldiğinde söz konusu kalemin satın alma gücü düşüyorsa bu kalem parasal kalem olarak adlandırılır. Parasal olmayan kalem ise paranın değerinin değişmesine benzer bir şekilde nominal değeri de değişen, ancak satın alma gücü aynı kalan kalemlerin adıdır.

2024 yılında enflasyon muhasebesi uygulanacak mı?

Evet, enflasyon düzeltmesi için gereken şartlar sağlandığından, 2024 yılında enflasyon muhasebesi uygulanacak. Buna göre 31.12.2023 tarihi baz alınarak düzeltilmiş değerler ile 2024 yılı için açılış bilançosu oluşturulacak.

2024 yılında her geçici vergi döneminde enflasyon düzeltmesi yapılacak mı?

Eğer düzeltme şartlarının devam ettiği bir durum söz konusu olursa, izleyen geçici vergi dönem sonu bilançoları da düzeltme işlemine tabi tutulur.

---

Enflasyon muhasebesi gibi karmaşık işlemleri kolayca yapmak ve muhasebenizi zahmetsizce tutmak için Mikro Yazılım muhasebe programı ile işinize verim katın!