İkale Sözleşmesi Nedir? Ne İşe Yarar?
İkale, kelime anlamı olarak bozma anlamına gelir. Günümüzde ikale kelimesi daha çok hukuki anlamda kullanılır.
İş hukuku terimi olarak duyduğumuz ikale ya da ikale sözleşmesinin ne olduğu, şartlarının neler olduğu ve ne işe yaradığı birçok kişi tarafından merak ediliyor. Bu yazımızda ikale sözleşmesi ile ilgili merak edilen sorulara yanıt vermeye çalıştık.
İkale Sözleşmesi Nedir?
İkale sözleşmesi, işçi ve işveren arasında gerçekleşen bir fesih türüdür. Çeşitli nedenlerden ötürü iş sözleşmesinin feshedilmesi istenmesi durumunda işçi ve işveren arasında ikale sözleşmesi yapılır.
Bu sayede iş sözleşmesini, karşılıklı olarak anlaşarak feshedebilirler.
İkale Sözleşmesi Neden Yapılır?
İkale sözleşmesi ile işçi; kıdem tazminatı, ihbar tazminatı gibi iş güvencesinin kendine sağladığı bazı dava açma haklarından feragat eder. Aynı zamanda ikale sözleşmesinin neticesinde işçiye işveren tarafından paket adı verilen toplu bir ödeme yapılır.
Paket ödemesi, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı ve bazı yasal hakların kaybedilmesi karşılığında “ek” olarak yapılmalıdır. Bu ödeme sayesinde işçi, hukuki haklarından vazgeçebilir. Bu ödemenin yapılmaması durumunda ikale sözleşmesi geçersiz sayılır.
Türkiye’de birçok iş davasının bir seneyi geçen zaman dilimlerinde sonuçlanması da ikale sözleşmesinin yapılma nedenlerinden biridir. Uzun dava süreleri, işçi açısından ikale sözleşmesi yapmayı daha mantıklı hale getiriyor. Ancak ikale sözleşmesi yapılmadan önce göz önünde bulundurulan bütün kriterler bunlar değildir. İkale sözleşmesinin yapılabilirliğini etkileyen birçok şart ve gereklilikler vardır.
İkale Sözleşmesinin Geçerlilik Şartları Nelerdir?
İkale sözleşmesinin dikkat edilmesi gereken bazı geçerlilik şartları vardır ve imzalanması durumunda da birtakım hukuki sonuçlar doğurabilir:
- İşçi ve işveren taraflarından herhangi birinin karşı tarafa ilettiği iş sözleşmesinin karşılıklı feshine dair sözleşme yapılmasını içeren bir açıklama (icap), ardından diğer tarafın da bunu kabulü ile bozma sözleşmesi (ikale) kurulmuş olur.
- İkale sözleşmesinin kurulabilmesi için karşılıklı ve birbirine uygun irade beyanı gereklidir.
- İşveren tarafından ikale sözleşmesinin baskı altında (irade fesadı) imzalanması halinde ikale sözleşmesi geçersiz olur böylelikle iş sözleşmesinin işverence feshedildiği durumu oluşur.
- İşveren ilgili feshi haklı ya da geçerli sebeple yapmış olsa dahi işçinin iş güvencesi hükümleri çerçevesinde işe iade davası açma hakkı da söz konusu olacaktır.
İkale Sözleşmesinin Geçerli Olması için Gereken Ek Şartlar Nelerdir?
-İkale sözleşmesi yapılması için gereken şartlar genel sözleşmenin geçerlilik şartları ile nerdeyse aynıdır. Ancak Yargıtay bazı ek şartların yerine getirilmesini zorunlu kılar. Çünkü ikale sözleşmesinin yapılabilirliğiyle ilgili herhangi bir kısıtlama olmasa dahi İş Kanununda işçiyi mutlak koruma altına alan bazı kanunların göz ardı edilmesi gerektiği için ek şartlar aranır.
- İkale sözleşmelerinde Yargıtay, genellikle işçi lehinde karar almaya meyillidir. Bu durum işçi haklarını korumaya yönelik bir hamle olarak görülse de her halükarda işçinin haklı olduğu anlamına gelmez. Bu nedenle ikale sözleşmelerini hukuki destek alarak hazırlanmasında fayda vardır.
- İkale sözleşmesi şarta bağlı olarak yapılamaz. Şarta bağlı cümleler içeren sözleşmeler ihtirazi kayıt içeren ikale sözleşmesi denir. Örneğin “… ilişkin haklarımız saklıdır’ gibi ifadelerin sözleşmeye dahil edilmesi durumunda sözleşme yok sayılır.
- İşçiye baskı veya korkutma ile ikale sözleşmesi imzalanması durumunda sözleşme, geçersiz sayılır. Yargıtay’a gelen bazı örneklerde görüldüğü üzere işveren baskı ve korkutma yoluyla işçilerine ikale sözleşmesi imzalatabiliyor. Türk Borçlar hukukunda irade sakatlığı halleri ismi verilen bu durumu ispat yükü işçidedir. İrade sakatlığı ispatı, telefon görüşmesi, panodaki bir ilan, tanık gibi hukuka uygun her türlü delille yapılabilir.
- Baskı ve korkutmanın dışında işverenin, işçiyi mesai saatleri içerisinde toplantı salonuna çağırarak ikale sözleşmesini okutması ve düşünmesine imkan vermeyecek şekilde imzalanmasına neden olması durumları karşısında Yargıtay emsal kararına göre ikalenin geçersiz olduğuna hükmedilmiştir.
- İkale sözleşmelerinin en önemli şartlarından birisi de makul yarar şartıdır. Bu şart işçi haklarını güvence altına alabilmek için yürürlüğe girmiş bir maddedir. İkale sözleşmesinin onaylanmasından önce bu sözleşmede işçinin makul yararının olup olmadığı değerlendirilir.
- Makul yarar değerlendirmesi, ikale teklifinin işçiden mi yoksa işverenden mi geldiğine göre değişir. İkale sözleşmesi, işveren tarafından teklif edilmişse işçinin makul yararını sağlayabilmek adına işçinin tüm haklarının yanında yukarıda açıkladığımız “ek ödeme” mutlaka yapılması gerekir. İkale teklifinin işçiden geldiği durumda en azından işçinin tüm hakları verilmelidir.
Geçerli Bir İkale Anlaşması Varsa İşe İade Davası Açılabilir Mi?
Bütün şartları sağlayan bir ikale sözleşmesi varsa ve bu sözleşme işçi ve işverenin ortak iradelerine dayanarak yapılmışsa bu aşamadan sonra işe iade davası açılması mümkün değildir.
İkale sözleşmesi yapılmasının temel nedenlerinden biri de işe iade davası açılmamasını sağlamaktır.
İkale Sözleşmesinin Sonuçları Nelerdir?
İkale sözleşmesinin sonuçları, karşılıklı anlaşma sağlandığı anda ortaya çıkmaya başlar ve iş sözleşmesinin feshine ilişkin hususlar değerlendirilmez. İkale, işçi veya işveren tarafından tek taraflı fesih değil, tarafların karşılıklı irade beyanları ile iş ilişkisini sona erdiren bir anlaşmadır. Bu nedenle, fesihte söz konusu olan kıdem tazminatı, ihbar tazminatı gibi alacaklar ikale sözleşmesi ile gündeme gelmez. Ayrıca, iş sözleşmesi işveren tarafından feshedilmediği için işçinin işe iade davası açması da mümkün olmayacaktır.
İkale Sözleşmesinin Faydaları Nelerdir?
İkale sözleşmesi, hem işverenler hem de çalışanlar açısından işin sonlandırılması sürecinde pek çok fayda sağlayabilir:
- İşçi, dava sürecini beklemeden ödeme alabilir.
- İşveren, dava riskini ortadan kaldırarak işine odaklanabilir.
- Uzun süren davalar yerine hızlı bir çözüm sağlar.
- İşçi, ihbar süresi boyunca çalışmak zorunda kalmaz.
- İşçi, kıdem tazminatını kaybetmemek için istifa etmek zorunda kalmaz.
İkale Sözleşmesinin Olası Riskleri Nelerdir?
Bu risklerden bazılarını şöyle sıralayabiliriz:
- İşveren tarafından kötüye kullanılabilir.
- İşçinin iradesi fesada uğratılarak imzalanabilir.
- İşçiye ikale veya fesih seçenekleri sunularak anında cevap talep edilebilir.
- İşçinin hukuki yardım almasına fırsat verilmeyebilir.
- İşveren aleyhine dava açıldığında ikale sözleşmesi delil olarak sunulabilir.
Bütün sözleşmelerinizi etkin şekilde yönetmek ve operasyonel yükünüzü azaltmak için Mikro Yazılım’ın sözleşme programı çözümlerine göz atabilirsiniz.
