Vergi Mükellefiyeti Nedir? Kimler Vergi Mükellefidir?

Vergi mükellefiyeti ve vergi mükellefi ne demektir? Türkiye’deki vergi mükellefiyetine göre kimler vergi mükellefidir? Sorularınızın cevabı bu yazıda.

Vergi Mükellefiyeti Nedir?

Vergi mükellefiyeti, vergi mükellefi olma durumunu ifade eder. Vergi mükellefi, 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu’na göre kendisine vergi borcu düşen gerçek ya da tüzel kişidir.

Vergi Mükellefi Olma Şartları Nelerdir?

Kişinin vergi mükellefi olması için gereken şartlar iki tanedir:

1. Vergiyi doğuran olayın ilgilinin kendi kişiliğinde gerçekleşmesi.
2. Kişinin vergiyi kendi mal varlığından ödemek zorunda olması.

Mükellefiyet Nasıl Açılır?

Mükellefiyet, hem kişilerin başvurusu üzerine hem de idarenin tespitiyle açılabilir. Türkiye’de, mükelleflere vergisel konularda hizmet sunan kamu kurumu, Hazine ve Maliye Bakanlığı’na bağlı Gelir İdaresi Başkanlığı’dır.
Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB), her mükellefe vergi kimlik numarası verip bağlı oldukları vergi dairelerinde vergi kimlik numaralarıyla dosya oluşturur ve mükellefiyet kaydı tutar. Günümüzde, teknolojinin de ilerleyişiyle mükellefler, birçok işlemi İnternet Vergi Dairesi (İVD) üzerinden de yapabilir.

Kimler Vergi Mükellefi Sayılır?

Vergi Usul Kanunu’nun (VUK) 8. maddesindeki bilgilere göre üzerine vergi borcu yüklenen gerçek ve tüzel kişiler, vergi mükellefidir.
Vergi sorumlusu, verginin ödenmesi bakımından alacaklı vergi dairesine karşı muhataptır.

Vergi Mükellefiyetinde Yükümlü Çeşitleri Nelerdir?

İki tür yükümlü vardır.
Bu iki çeşit yükümlü arasındaki ayrım, hukuki düzenlemelere dayalı değildir; daha çok iktisadi etkisi söz konusudur. Gerçek yükümlü yasalarda yer alan hukuksal bir kavram değildir, uygulamada ortaya çıkar.

Yasal (Kanuni) Yükümlü

Yasalarda vergi yükümlüsü olarak belirlenen kişidir. Yasal yükümlüler vergi yükünü her zaman kendileri taşımazlar. Yasal yükümlü vergi yükünü başkalarına yansıtma mekanizması vasıtasıyla aktarabilir, bu durumu piyasanın koşulları belirler. Piyasa koşullarından yararlanarak, ödenmek zorunda kalınan verginin başkalarına aktarılması durumudur.

Gerçek (Fiili) Yükümlü

Vergi yükünü gerçekte taşıyan yükümlüdür. Yansıma sonucunda vergi yüküne fiilen katlanmak zorundadır.
Mesela gümrük vergisini dışarıdan aldığı malı gümrüğe getiren ithalatçı öder. Yasaya göre malı ithal eden gümrük vergisi yükümlüsüdür ve ithalatçı malın fiyatını belirlerken gümrük vergisini de tutara ekler. Böylece ödediği vergiyi alıcılara yansıtmış olur. Tüketici malı alınca gümrük vergisini de yüklenmiş olur.
KDV Kanunu’na göre vergi yükümlüsü satıcıdır. Satıcı KDV’yi sattığı malın fiyatı üzerine ekler. KDV’yi tüketicilere yansıtır. KDV’yi tüketici ödemiş olacağı için fiili yükümlüdür.

Aracı Yükümlü

Yasal yükümlü ile fiili yükümlü arasındaki aşamalarda vergi yükünü aktaran diğer tüm kişilere ise genel olarak aracı yükümlü denir.