Üretim Planlaması ve Kontrolü Nedir? Nasıl Yapılır?

Etkileşimde olduğu tüm birimlerin işleyişini etkileyen üretim, bir işletmenin kalbi gibidir. İşletmenin kontrol ve koordinasyonunu sağlamaya yardımcı faktörlerin başında geldiği için, üretim planlaması ve kontrolüne önem verilmelidir.
Bu yazımızda, üretim planlaması ve kontrolü ile ilgili detayları derledik.

Üretim Planlaması Nedir?

Üretim planlaması, yapılacak imalat faaliyetleri ile bu faaliyetlerin miktar ve düzeylerinin belirlenmesini içeren süreçlerin tümüdür.
İmalatı yapılacak ürünlerin ne miktarda ve ne zaman üretilmesi gerektiğini, üretim kapasitesinin kullanımını ve kapasite ile çıktı dengesini üretim planlama tespit eder. İşletmenin makine, ekipman ve işgücü gibi kaynaklarının kullanımını organize eden üretim planlaması, nihayetinde müşteri taleplerinin doğru şekilde karşılanmasını sağlayan önemli bir süreçtir.
Üretim planlamasında süreçlerin tamamının en ince detaylarına kadar belli olması gerekmez. Planlar üzerinde gerekirse süreç devam ederken değişiklik yapılabilir. Gerekli tüm detaylar, üretim planlaması dahilinde kullanılan üretim programlarında saklanmalıdır. Kısacası, planlar bağlayıcı değildir ancak programlar bağlayıcıdır.

Üretim Kontrolü Nedir?

Üretim kontrolü ise üretim planlarının uygulamaya geçirilmesi ve gerçekleşen üretimin bu planlara uygun şekilde ilerleyip ilerlemediğinin izlenmesidir. Gerektiğinde müdahale edilir ve sapmalar düzeltilir.

Üretim Planlaması Neden Önemlidir?

Üretim planlaması, yalnızca üretimi değil, üretimin etkileşim halinde olduğu tüm birimleri ve işleri kontrol ve koordine eder. Siparişten sevkiyata dek tüm aşamalar üretim planlamanın yapacağı analizler ve yönlendirmelerle gerçekleşir. Günümüzün rekabetçi koşulları, artan fiyat baskısı, kısalan teslim süreleri, sipariş usulü imalat ve daha pek çok farklı faktör, şirketleri üretim süreçlerini iyileştirmeye yönlendiriyor.
Üretimini kalıcı olarak optimize etmeyi başaran işletmeler, hedeflerine doğru daha hızlı yol alır.

Üretim Planlaması Nasıl Yapılır?

Üretim yapan bir işletmeyseniz, hem müşterilerin taleplerine hızlı ve doğru şekilde yanıt vermeli hem de kurumsal hedeflerinize uygun adımlar atmalısınız. Bunun için başarılı bir üretim planlama sürecine ihtiyacınız var.
Yarınlarınızın projeksiyonu niteliğinde olan güçlü bir üretim planlaması ile hem sağlıklı büyür hem de ulusal ve uluslararası pazarda daha etkin rekabet edersiniz.
Aşağıda, üretim planlamasının başlıca faaliyet ve aşamalarını gözden geçirebilirsiniz.

Talep Tahmini (Demand Forecasting)

Kısaca tanımlamak gerekirse, gelecekte müşterilerin ne kadar ürün talep edeceğini öngörmektir.
Satış verileri, piyasa trendleri ve mevsimsel etkiler analiz edilerek yapılır.
Örnek Durum: Bir tekstil firması, yaz sezonu için mayo üretimi planlıyorsa, geçen yılki satışları, bu yılki moda trendleri ve hava durumu tahminlerine göre kaç adet mayo üreteceğini belirler.

Ana Üretim Programı Oluşturma (Master Production Schedule - MPS)

Hangi ürünün, ne zaman ve ne miktarda üretileceğini belirleyen temel programdır. Talep tahminiyle uyumlu olarak yapılır. Üretim hattının haftalık veya aylık planını içerir.
Ne işe yarar?

• Üretim hattının ritmini belirler.
• Sipariş teslim tarihlerine uyum sağlar.
• Tedarik zincirine yön verir.

Örnek Durum:: Bir otomobil üreticisi, gelecek ay 5.000 araç üretmeyi planlıyorsa bu miktar, günlere, vardiyalara ve üretim hattına bölünür.

Malzeme İhtiyaç Planlaması MRP

Üretim için gerekli hammadde ve yarı mamullerin miktar ve zamanlamasını belirler.
Stok seviyeleri, tedarik süreleri ve üretim takvimi dikkate alınır.
Amaç: Üretimi aksatmadan malzeme teminini sağlamak.
Örnek Durum: 1 masa üretmek için 5 tahta parçası ve 20 vida gerekiyor diyelim. 100 masa üretilecekse, 500 tahta ve 2000 vida sipariş edilmeli. Ama stokta 100 tahta varsa, 400 sipariş yeterli olur.

Kapasite Planlaması (Capacity Planning)

Üretim hattının mevcut kaynaklarının (makine, iş gücü vb.) belirlenen üretimi karşılayıp karşılamadığını analiz eder.
Aşırı yükleme veya boş kapasite oluşmasının önüne geçilir.
Gerekirse ek vardiyalar, dış kaynak kullanımı veya yatırım planlanır.
Örnek Durum: Bir atölyede günde 50 ürün üretilebiliyorsa ve plan 70 ürünse, ya fazla mesai yapılmalı ya da üretim dış kaynaklara verilmeli.

İş Sıralaması ve Zamanlama (Scheduling)

İşlerin hangi sırayla, hangi makinelerde ve ne sürede yapılacağını planlamaktır.
Örnek Durum: Bir fırın önce ekmek sonra kek üretiyor. Fırının sıcaklığı iki ürün için farklıysa, iş sırası buna göre ayarlanır ki ısı ayarlamak için zaman kaybı yaşanmasın.

Üretim Kontrolünün Başlıca Faaliyetleri Nelerdir?

Üretimin İzlenmesi (Production Monitoring)

Gerçekleşen üretim faaliyetleri planlarla karşılaştırılarak sürekli olarak takip edilir. Takip edilmesi gereken başlıca faktörler şunlardır:

• Üretim hızı
• Arızalar
• Hatalı ürün oranı
• Malzeme kullanım oranı

Sapma Analizi (Variance Analysis)

Bu aşamada, planlanan ile gerçekleşen üretim arasındaki farklar belirlenir.
Bazı temel sorular yardımıyla neden sapma olduğu araştırılır: Arıza mı oldu? Malzeme mi eksik geldi? İş gücü yetersiz miydi?

Sapma analizinin amaçları:

• Sorunları tespit etmek
• Sürekli iyileştirme sağlamak
• Gelecek planlara yön vermek

Düzeltici Faaliyetler (Corrective Actions)

Tespit edilen sorunlar doğrultusunda hızlı çözümler üretilir.
Bu çözümlere şunları örnek verebiliriz:

• makinelerin bakım ve onarımı
• Vardiya düzenlemesi
• Alternatif tedarikçiye geçiş.

Kalite Kontrol (Quality Control)

Ürünlerin kalite standartlarına uygunluğu test edilir.
Bu sayede hatalı üretimin önüne geçilerek müşteri memnuniyeti sağlanır ve geri çağırma maliyetleri azaltılır.
Bu kontrol yöntemlerinden bazıları:

• Numune alma
• Görsel inceleme
• Ölçüm cihazları ile test

Örnek Durum: Bir ilaç firmasında her partiden numune alınır ve laboratuvarda etkinlik testi yapılır. Hatalıysa tüm parti imha edilir.

Performans Ölçümü ve Raporlama

Verimlilik, üretim hızı, fire oranı gibi göstergeler düzenli olarak ölçülür. Bu veriler, gelecekteki planlamalar için kaynak oluşturur.

İş Gücü ve Kaynak Yönetimi

Çalışanların görev dağılımı, çalışma süresi ve makinelerin etkin kullanımı kontrol edilir.
Amaç: Tüm kaynakların dengeli ve etkili çalışmasını sağlamak.

Üretim Planlama Türleri Nelerdir?

Üretim planlamasının türlerini aşağıdaki tabloda inceleyebilirsiniz.

Üretim Planlaması Türleri

Kategori	Planlama Türü	Açıklama
Zaman Ölçeğine Göre	Uzun Vadeli Planlama	1 yıldan uzun sürede yapılır; yatırım, kapasite gibi büyük kararları kapsar.
	Orta Vadeli Planlama	3–12 aylık planlamadır; ürün grubu, insan gücü gibi unsurlar belirlenir.
	Kısa Vadeli Planlama	Günlük veya haftalık detaylı üretim planlamalarıdır.
Stratejiye Göre	İtme Temelli Planlama (Push)	Talep tahminlerine göre önceden üretim yapılır.
	Çekme Temelli Planlama (Pull)	Talep geldikçe üretim yapılır; stok minimumdur.
	Siparişe Göre Üretim (MTO)	Üretim, müşteri siparişi geldikten sonra başlar.
	Stoka Göre Üretim (MTS)	Ürünler önce üretilir, sonra talep edilmesi beklenir.
	Montaja Göre Üretim (ATO)	Ana parçalar hazırdır, siparişe göre nihai montaj yapılır.

Üretim Planlama Programları Neden Gereklidir?

İşletmeniz stratejisi, şirket kültürü, ürünleri ve müşteri profili ile diğer işletmelerden farklılıklar gösterir. Dolayısıyla, üretim planlamanız da diğer şirketlerinkinden farklı olabilir. İşte tam da bu yüzden size ve işletme hedeflerinize uyum sağlayan, gerekirse yolda sizinle birlikte büyüyecek bir programa ihtiyacınız var.

Mikro Fly ile Üretim Planlama

Mikro Fly Üretim Yönetimi ve İleri Seviye Üretim Yönetimi programları ile üretiminizin her aşamasını zahmetsizce planlayabilir ve takip edebilirsiniz. Size ve ihtiyaçlarınıza göre özelleşebilen Mikro Fly ile;

• Ürün tanıtım, sarfiyat ve iş emri tanımlayabilirsiniz
  Malzeme ihtiyaç planlarınızı oluşturabilirsiniz
• Üretim ve fason hareketleri ve sonrasında oluşan standart maliyetleri değerlendirerek doğru fiyatlandırma yapabilirsiniz.
• Programın üretim planlama ve izleme, üretim rota planlama, tarih bazında tedarik planlama ve izleme, sonlu kapasite kaynak planlama ve fiili maliyetlendirme yeteneklerini kullanabilirsiniz.
• Üretimde toplam kalite yönetimi ile sağlıklı büyür, küresel pazarda rekabet edebilirsiniz.