Stok Maliyetleri Nedir? Nasıl Hesaplanır?

Bu yazımızda, kârlı bir satış süreci için işletmenin önem vermesi gereken konulardan biri olan stok maliyetlerinin hesaplanmasına, farklı hesaplama yöntemlerini de detaylandırarak bakacağız.

Satılan Malların Maliyeti Nedir?

Fiziksel ürünler satan işletmeler için stok, satışa hazır halde bekletilen ve nakde dönüştürülmesi gereken likit olmayan bir varlığı temsil eder. Bir işletmenin stok sürecini nasıl yönettiği karlılığını belirleyecektir.
Başarılı ve karlı bir satış süreci için işletmenin stok maliyetlerini hesaplamak ve en iyi stok sistemlerini uygulamak önemlidir. Stok maliyetlerinin nasıl hesaplanacağına geçmeden önce konuyu daha iyi anlayabilmek adına birkaç terime bakalım.

• Stok: Üretilip satışa hazır duruma getirilen ürünlerin toplam miktarıdır.
• Stok kodu: İşletmelerde her ürüne ait bir stok kodu oluşturulur. kendisine ait bir stok kodu oluşturur. Bu kodlar, stok maliyet hesaplaması yapılırken kolaylık sağlar. stok kodları kullanılı Yöntemleri problemlerini çözerken burada stok kodundan yardım alırız.
• Birim fiyat: Stokların adet, kg, lt gibi kendilerine has birimleri vardır. Birim fiyatlandırmalarıda ürünün sahip olduğu birime göre yapılır. Örneğin 10 adet X ürünün fiyatı, 3 kg Y ürününün fiyatı şeklinde sınıflandırılabilir.

Stok Maliyet Hesaplama Yöntemleri Nelerdir?

Stok ve maliyet hesaplama yöntemleri 3 gruba ayrılır:

• Fiili maliyet yöntemi (Gerçek maliyet yönetimi)
• Son alış maliyeti: Son alış maliyeti, en son alımın iskontoları düşülerek hesaplanan birim fiyatıdır.
• Son alış fiyatı: Son alış fiyatı ise en son yapılan alımın iskontoları düşülmeden önceki alış fiyatıdır. Eğer son alıma iskonto uygulanırsa, birim maliyeti uygulanan bu iskonto dikkate alınmadan hesaplanır.

Ortalama Maliyet Yöntemi

Ortalama maliyet yöntemi, satın alma tarihinden bağımsız olarak stoktaki tüm benzer kalemlerin basit bir ortalamasını ve ardından bir hesap döneminin sonunda nihai stok kalemlerinin sayısını kullanır. Ürün başına ortalama maliyetin nihai stok sayısı ile çarpılması, şirkete o noktada satılmaya hazır malların maliyeti için bir rakam verir.
Aynı ortalama maliyet, satılan malın maliyetini belirlemek için önceki hesap döneminde satılan kalem sayısına da uygulanır.

Ağırlıklı Ortalama

Ağırlıklı olarak belirli bir ürüne ortalama üretim maliyetini atamak için kullanılan ağırlıklı ortalama yöntemi, en yaygın olarak envanter kalemleri çok iç içe olduğunda ve tek bir birime belirli bir maliyet atamanın zorlaştığı durumlarda kullanılır.
Bu, söz konusu envanter kalemlerinin birbiriyle aynı olduğu durumlarda sıklıkla karşılaşılan bir durumdur. Ayrıca
bu yöntem, bir mağazanın tüm stoklarını aynı anda sattığını varsayar.
Ağırlıklı ortalama modelini kullanmak için, satışa sunulan malların maliyeti, rafta bulunan birimlerin sayısına bölünür. Bu hesaplama, birim başına ağırlıklı ortalama maliyeti verir; bu, daha sonra hem biten envantere hem de satılan malların maliyetine bir maliyet atamak için kullanılabilecek bir rakamdır.

İlk Giren İlk Çıkar (FIFO)

İlk giren ilk çıkar FIFO muhasebe yöntemi, birinin envanterindeki belirli bir zaman içinde değişen maliyetlerle satın alındığında maliyetleri envanter hesabından kaldıran bir maliyet akışı varsayımına dayanır.
Bir işletme FIFO kullandığında, stoktaki bir öğenin en eski maliyeti, bu öğelerden biri satıldığında ilk önce kaldırılacaktır. Bu en eski maliyet daha sonra satılan malın maliyetinin bir parçası olarak gelir tablosunda rapor edilecektir.

Son Giren İlk Çıkar (LIFO)

Son giren ilk çıkar LIFO muhasebe yöntemi, en son satın alınan ürünlerin ilk satılan ürünler olduğunu varsayar.
Bu muhasebe tekniği ile en eski ürünlerin maliyetleri stok olarak raporlanacaktır. Stoktaki malların kullanılma sırası son olarak alınan mallardan başlanarak geriye doğru devam eder. Yani stoklara giren malların giriş sırasının tersine göre stoktan çıkarlar.

Genel olarak konuşursak, fiyatların yükseldiği zamanlarda FIFO tercih edilir, böylece kaydedilen maliyetler düşük ve gelir daha yüksek olur. Aksine, LIFO, vergi oranlarının yüksek olduğu ekonomik durumlarda tercih edilir, çünkü atanan maliyetler daha yüksek ve gelir daha düşük olacaktır.

Ağırlıklı Ortalama ve FIFO - LIFO Örneği

Şu örneği ele alalım: Bir mobilya mağazanız olduğunu ve birim başına 10'a 200 sandalye satın aldığınızı varsayalım. Sonraki ay, birim başına 20’a 300 sandalye daha satın aldığınızı ve bir hesap döneminin sonunda toplam 100 sandalye sattığınızı düşünelim. Hem FIFO hem de LIFO değerlendirmeleri kullanılarak ağırlıklı ortalama maliyetler aşağıdaki gibidir:

• 200 sandalye, sandalye başına 10$ = 2.000$.
• 300 sandalye, sandalye başına 20$ = 6.000$
• Toplam sandalye sayısı = 500

Ağırlıklı Ortalama Maliyet:

• Bir sandalyenin maliyeti: 8.000 / 500 = 16 $/sandalye
• Satılan Malların Maliyeti: 16$ x 100 = 1.600$
• Kalan Envanter: 16$ x 400 = 6.400$

İlk Giren İlk Çıkar Maliyeti:

• Satılan malların maliyeti: Satılan 100 sandalye x 10$ = 1.000$
• Kalan Envanter: (100 sandalye x 10$) + (300 sandalye x 20$) = 7,000$

Son Giren İlk Çıkar Maliyeti:

• Satılan malların maliyeti: 100 sandalye satıldı x 20 $ = 2.000 $
• Kalan Envanter: (200 sandalye x 10 ABD doları) + (200 sandalye x 20 ABD doları) = 6,00 ABD doları

Ağırlıklı ortalama yöntemi genel kabul görmüş bir muhasebe ilkesi olsa da, bu sistem FIFO ve LIFO envanterlerini takip etmek için gereken gelişmişliğe sahip değildir.

Stok Maliyeti Hesaplama Kuralları Nelerdir?

• Stok maliyeti hesaplama kuralları şunlardır:
• Negatif stok, maliyet hesaplamasında dikkate alınmaz.
• Stok maliyet hesabında mamul ya da yarı mamul hesapları üretim reçetesinin uygulanması esnasında yapılır. Yarı mamuller işletmeye dış alım yoluyla geliyorsa, alım belgelerinin kayda alınarak maliyet hesabına dahil edilmesi gerekir.
• Maliyet hesaplaması yapmak isteyen firma stok ve envanter giriş kayıtlarını düzenli olarak tutmalıdır. Giriş kayıtlarında Bu aşamada olabilecek ihmaller son hesaplamada ciddi yanlışlar ortaya çıkmasına yol açabilir.

Satılan Malların Maliyeti ve Stok Maliyeti Arasındaki Fark Nedir?
Muhasebede, satılan malın maliyeti ve stok maliyeti arasındaki fark, muhasebecinin bunları kaydettiği yer ile temsil edilir. Şirketler, stoklara maliyeti üzerinden ve mevcut varlıklarının bir parçası olarak değer verir.
Satılan malın maliyeti, müşterilere satılan malların stok maliyetlerini temsil eder. Muhasebeciler, biten stok bakiyesini bilançoda dönen bir varlık olarak kaydeder. Envanter arttığında, bilançodaki varlıklar artar. Envanter azaldığında, bilançodaki varlıklar da azalır.
Muhasebeciler ayrıca envanterdeki değişikliği gelir tablosunda satılan malın maliyetinin bir parçası olarak kaydederler.