Vergi Yansıması Nedir? Türleri Nelerdir?
Bu yazımızda, vergi yansımasının detaylarına değindik.
Vergi Yansıması ne Demektir?
Vergi yansıması, yasal mükellefi tarafından ödenmesi gereken bir verginin kısmen ya da tamamen üçüncü şahıslara aktarılmasıdır.
Mükellef bu işlemi fiyat mekanizmalarını kullanarak yapar.
Vergi Yansımasında Vergi Yükünü Kimin Üstleneceği Nasıl Belirlenir?
Vergi yansıması durumunda vergi yükünü kimin ne kadar üsteleneceği şu iki unsura göre belirlenir:
- Arzın esnekliği
- Talebin fiyat esnekliği
Eğer malın talep esnekliği düşükse verginin tüketiciye yansıması daha kolaydır. Ancak arz esnekliği daha düşükse verginin üreticiye yüklenmesi daha kolay olacaktır.
Bu durumu şöyle açıklayabiliriz; şayet ürün ya da hizmet tüketici için zaruri ise üreticinin verginin büyük kısmını tüketiciye yükleme ihtimali doğabilir. Fakat ürün ya da hizmetin ikamesi varsa, tüketicinin satın alıp kullanmaktan kaçınabileceği bir şey ise bu durumda az fiyat artışları bile talebi düşürebilir ve üreticinin verginin büyük kısmını üstlenmesine neden olabilir.
Vergi Yansıması Türleri Nelerdir?
Vergi yansımasının 7 türü vardır:
1. İleriye Doğru Yansıma
İleriye doğru yansıma, verginin tüketicilere aktarılmasıdır.
İleriye doğru yansıma, ekmek, akaryakıt gibi talep esnekliği düşük mallara uygulanırsa daha başarılı olur.
2. Geriye Doğru Yansıma
Geriye doğru yansıma, verginin üretim faktörlerine aktarılmasıdır.
Geriye doğru yansıma, vergilendirilen malın arz esnekliğini ilgilendirir.
3. Çapraz Yansıma
Çapraz yansıma, bir malın vergisinin, başka bir malın fiyatı yükselterek tüketicilere aktarılmasıdır.
4. Diferansiyel Yansıma
Diferansiyel yansıma, bir verginin kaldırılıp yerine başka bir verginin konulmasıdır; bu durumun gelir dağılımı ve ekonomi üzerindeki etkisiyle ilgilidir.
Diferansiyel yansımada vergi mükellef grubu değişir.
5. Kanuni Yansıma
Kanuni yansıma, verginin kime yansıyacağının kanunla önceden belirlenmesidir.
Mesela Katma Değer Vergisi kanunu, KDV’nin satışı yapılan malın fiyatına eklenerek alıcılara devrini ifade eder.
6. Fiili Yansıma
Fiili yansıma, kanunlarda belirtilmemesine karşın ödenen verginin yükümlüsü tarafından piyasa şartlarından faydalanılarak bir başkasına devredilmesidir.
Mesela gümrük vergisinde ithalatçı vergilendirilir ancak ithalatçı ödediği gümrük vergisini ithal malın fiyatını yükselterek tüketiciye devredebilir.
7. Mutlak Yansıma
Vergi oranlarındaki bir değişikliğin ekonomi ve gelir dağılımı üzerindeki etkisini ifade eder.
Vergi Yansıması Örneği
Devletin belli bir ürünü vergilendirmek istediğinde, bu durumu direkt tüketiciye yansıtmak yerine üreticileri vergilendirmesi, vergi yansımasının bir örneği olarak verilebilir.
Bu tip durumlarda üreticiler vergiyi yüklenip zarar etmek yerine ürünlerine zam yapar. Ancak bu zammı satışları kötü yönde etkileyecek boyutlarda yapamayacaklarından, yalnızca vergi yükünü hafifletecek düzeyde bir fiyat politikası belirler. Böylece tüketici de bu vergilendirmeden payına düşeni üstlenmiş olur.
