Muhasebede Mizan Nedir? Nasıl Hazırlanır?

03.05.2024 Muhasebe ve Finans 3dk

Muhasebe ve Finans

Finansal kayıtları, dolayısıyla işletme defterlerini olabildiğince hatasız tutmak, bir muhasebecinin en önemli sorumluluklarından ve amaçlarından biridir. Peki, muhasebede mizan ne demektir ve kayıtların tutarlılığı açısından neden önemlidir? Birlikte göz atalım.

Muhasebede Mizan Nedir?

Muhasebe sürecinde dönem içi işlemler önce yevmiye defteri kayıtlarına maddeler halinde işlenir. Ardından bu kayıtlar, defter-i kebir veya diğer adıyla büyük deftere aktarılır.
İşte mizan tam da bu noktada devreye girer.
Mizan; işletmenin dönem içi kayıtlarının yevmiye defterinden büyük deftere doğru bir şekilde aktarılıp aktarılmadığını kontrol etmek için kullanılan çizelge veya tablodur.

Ara Mizan Nedir?

Muhasebe dönemi 1 Ocak tarihinde başlayıp 31 Aralık’ta sona erer.
Ara mizanlar, yevmiye defterinden büyük deftere yapılan aktarımların matematiksel doğruluğunu kontrol etmek amacıyla muhasebe dönemi sonuna kadar aylık, üç aylık gibi belirli sürelerle hazırlanan mizanlardır.

Mizan Neden Önemlidir?

Mizan, işletmenin finansal durumunu özetleyen bir araç olarak önemlidir.

Muhasebe kayıtlarının doğruluğunu kontrol etmeye ve işletmenin mali durumunu anlamaya fayda sağlar.
Mizanın düzenli olarak hazırlanması, finansal tabloların güvenilirliğini garanti altına alır. İşletme yöneticilerine, yatırımcılara ve diğer paydaşlara işletmenin performansı hakkında şeffaf bilgi sunar.
Mizanın oluşturulması işletmenin varlıklarını, borçlarını ve özkaynaklarını dengelemek suretiyle finansal riskleri yönetmeye ve karar alma süreçlerini desteklemeye yardımcı olur.

Mizan Türleri Nelerdir?

Üç tür mizan bulunur:

Aylık mizan
Genel geçici mizan
Kesin mizan

Aylık Mizan

Adından da anlaşılacağı üzere aylık mizan, her ayın sonunda düzenlenir. Aylık mizanlar, düzenlendiği ayın adını alır. Örneğin mayıs ayında düzenlenen mizan mayıs ayındaki tüm dönem içi işlemleri içerir ve Mayıs Mizanı olarak adlandırılır.

Genel Geçici Mizan

Muhasebe döneminin 31 Aralık’ta sona erdiğinden bahsetmiştik. Genel geçici mizan 31 Aralık itibarıyla düzenlenir.
Envanter işlemlerinden önce yapılan ve o yılki tüm aylık kayıtları kapsayan genel geçici mizan, işletmenin güncel durumunu gösterir.

Kesin Mizan

Dönem sonunda çıkarılan son mizandır. Yani dönem sonu envanter işlemlerinin ardından elde edilen son ve kesin kayıtları içerir.
Kesin mizan değiştirilemez ve sonradan düzenlenemez.

Mizan Nasıl Hazırlanır?

Mizan hazırlama işlemi üç basit adımda gerçekleştirilebilir:

Büyük defterdeki hesapların toplamı alınır.
Hesapların toplamı, tutar kısmına yazılır.
Alacaklar alacak sütununa, borçlar borç sütununa işlenerek karşılaştırma sağlanır.

Düzenlenen mizanda borç ve alacak tutar toplamları eşit çıkmalıdır. Ancak bu şekilde, yevmiye defterinden büyük deftere rakamların doğru aktarıldığı kabul edilir. Eğer eşitlik söz konusu değilse bu, işletmenin yevmiye defterindeki bazı kayıtların büyük deftere eksik veya hatalı geçirildiğini gösterir.

Mizanda Hangi Bilgiler Bulunur?

Standart bir mizanda şu bilgiler bulunmalıdır:

Hesap numaraları (numara sırasıyla küçükten büyüğe)
Hesap adları
Dönem sonu itibarıyla borç ve alacak sütunlarındaki toplam bakiye
Mizanın düzenleniş tarihi ve mizana dahil olan en son yevmiye maddesi numarası

Mizan Nasıl Yorumlanır?

Bir mizanı değerlendirirken şu noktalara dikkat etmek gerekir:

Mizanda yer alan büyük defter ve yevmiye defteri hesap toplamları birbirine eşit olmalı.
Alt hesapların toplamı, ana hesapların toplamına eşit olmalı.
1 ve 2 kodlu varlık hesaplarında sadece borç bakiyesi olmalı veya hiç bakiye olmamalı. Aynı şekilde 1 veya 2 ile başlayan negatif(-) yüklü hesaplarda sadece alacak bakiyesi olmalı veya hiç bakiye olmamalı.
3, 4 veya 5 ile başlayan kaynak hesaplarında sadece alacak bakiyesi olmalı ya da hiç bakiye olmamalı. Bu şekilde başlayan negatif hesaplarda ise sadece borç bakiyesi olmalı veya hiç bakiye olmamalı.
6 ile başlayan negatif hesaplar sadece borç, işaretsiz hesaplar sadece alacak bakiyesi verir veya bakiye vermez.
7 ile başlayan hesaplar genellikle borç bakiyesi yüklüdür veya hiç bakiye vermez. Aynı gruptaki yansıtma hesapları ise sadece alacak bakiyesi verir veya hiç bakiyesi olmaz.