ESG Raporlaması Nedir, Nasıl Yapılır?

Kurumsal sürdürülebilirlik anlayışı günümüzde yalnızca çevresel değil, aynı zamanda sosyal ve yönetişim alanlarındaki performansın da ölçülmesini zorunlu kılıyor. Bu kapsamda ESG raporlaması (Environmental, Social, Governance); işletmelerin çevreye, topluma ve kurumsal yönetişime olan etkilerini değerlendirmelerine, şeffaf biçimde raporlamalarına ve paydaşlarına güvenilir bilgi sunmalarına olanak tanıyor. ESG raporlamasının ne olduğunu, neden önemli olduğunu, nasıl yapıldığını ve dikkat edilmesi gereken adımları tüm yönleriyle inceleyelim.

ESG Raporlaması Nedir?

ESG raporlaması, bir işletmenin;

• Çevresel (Environmental - E),

• Sosyal (Social - S),

• Yönetişim (Governance - G) alanlarındaki performansını ölçmek, analiz etmek ve raporlamak amacıyla oluşturulan kapsamlı bir sürdürülebilirlik raporlama sistemidir.

• Çevresel (Environmental): Enerji tüketimi, karbon ayak izi, atık yönetimi, su kullanımı ve iklim değişikliği ile mücadeleye yönelik politikalar.

• Sosyal (Social): Çalışan hakları, çeşitlilik, iş sağlığı ve güvenliği, tedarik zinciri etik standartları, toplumsal katkı projeleri.

• Yönetişim (Governance): Şirket yönetim yapısı, etik ilkeler, yolsuzlukla mücadele politikaları, paydaş ilişkileri ve yönetim kurulu çeşitliliği.

Bu üç eksen, bir işletmenin yalnızca finansal performansına değil, aynı zamanda sorumlu ve sürdürülebilir bir iş yapış biçimine sahip olup olmadığını ortaya koyar.

ESG Raporlamasının Amacı Nedir?

ESG raporlamasının amaçlarını şöyle özetleyebiliriz:

• Yatırımcı güvenini artırmak: Kurumsal sürdürülebilirlik stratejilerini açıkça paylaşmak, yatırımcılar için riskleri azaltır.
• Paydaşlarla şeffaf iletişim kurmak: Müşteriler, çalışanlar ve tedarikçilerle güven ilişkisini güçlendirir.
• Rekabet avantajı yaratmak: Sürdürülebilir uygulamalar marka itibarını artırır.

ESG Raporlaması Nasıl Yapılır?

ESG raporu oluşturmak çok boyutlu bir süreçtir. Şirketin büyüklüğü, faaliyet alanı ve paydaş beklentileri doğrultusunda şekillenir. Aşağıdaki adımlar, ESG raporlama sürecinin temel yapısını oluşturur:

Mevcut Durum Analizi

İlk adımda işletmenin mevcut sürdürülebilirlik politikaları, operasyonel süreçleri ve veri toplama altyapısı değerlendirilir.

• Enerji, su ve atık yönetimi verileri toplanır.
• İnsan kaynakları, etik politika ve tedarik zinciri süreçleri gözden geçirilir.
• Kurumsal yönetim yapısı incelenir.

Paydaş Analizi ve Önceliklendirme

ESG raporlamasında paydaşların beklentileri kritik öneme sahiptir.

• Müşteriler, yatırımcılar, çalışanlar, sivil toplum kuruluşları gibi paydaş grupları belirlenir.
• Bu grupların sürdürülebilirlik öncelikleri anket, görüşme veya atölyelerle analiz edilir.
• Sonuçta bir önemlilik matrisi (materiality matrix) hazırlanır.
  

  Veri Toplama ve Performans Göstergeleri

  
  ESG performansını ölçmek için nicel ve nitel veriler toplanır.
• Çevresel veriler: Enerji tüketimi (kWh), su kullanımı (m³), sera gazı emisyonu (ton CO₂e).
• Sosyal veriler: Çalışan memnuniyeti oranı, kadın çalışan oranı, iş kazası sayısı.
• Yönetişim verileri: Yönetim kurulunda bağımsız üye oranı, etik ihlal sayısı.
  

  ESG Raporlama Standartlarının Belirlenmesi

  
  ESG raporları farklı uluslararası çerçeveler kullanılarak hazırlanabilir. En yaygın standartlar şunlardır:
• GRI (Global Reporting Initiative): En yaygın kullanılan standart, sürdürülebilirlik göstergelerine kapsamlı yaklaşır.
• SASB (Sustainability Accounting Standards Board): Sektörel temelli finansal sürdürülebilirlik raporlaması sağlar.
• TCFD (Task Force on Climate-related Financial Disclosures): İklim risklerinin finansal etkilerini odak noktası yapar.
• CDP (Carbon Disclosure Project): Karbon ve su yönetimi verilerini toplar.
• CSRD & ESRS: AB’nin yeni kurumsal sürdürülebilirlik raporlama yönergeleridir ve Türkiye’de de TSRS ile uyumlu hale getirilmektedir.

Raporun Yazımı ve Görselleştirme

Toplanan veriler görselleştirilir, anlatım dili sadeleştirilir ve paydaşların kolayca anlayabileceği bir rapor formatına dönüştürülür.

• GRI endeks tablosu oluşturulur.
• Grafikler, tablolar ve vaka örnekleri eklenir.
• Yönetim beyanı ve sürdürülebilirlik stratejisi vurgulanır.
  

  Dış Denetim ve Onay Süreci

  
  Hazırlanan ESG raporu bağımsız denetim kuruluşları tarafından doğrulanabilir.
• Bu adım raporun güvenilirliğini artırır.
• Yatırımcılar ve kamuoyu için objektif bir değerlendirme sağlar.

ESG Raporlamasında Türkiye’deki Düzenlemeler

Türkiye’de 2024 itibarıyla Türkiye Sürdürülebilirlik Raporlama Standartları (TSRS) Resmi Gazete’de yayımlanarak uygulamaya girmiştir.

• TSRS, Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu (KGK) tarafından yayımlanmıştır.
• Avrupa Birliği’nin ESRS standartlarıyla uyumludur.
• Öncelikle halka açık büyük ölçekli şirketleri kapsasa da, kademeli olarak KOBİ’lere de yaygınlaştırılması beklenmektedir.

ESG Raporlamasında Dikkat Edilmesi Gerekenler

Raporlamada şu hususlara dikkat etmek önemlidir:

• Tutarlılık: Verilerin yıllar arasında karşılaştırılabilir olması gerekir.
• Şeffaflık: Başarıların yanı sıra zorluklar da raporda yer almalıdır.
• Doğrulanabilirlik: Ölçümler somut verilerle desteklenmelidir.
• Uyum: Ulusal ve uluslararası standartlara paralel yapı korunmalıdır.
• İletişim: Rapor sadece yatırımcılara değil, tüm paydaşlara hitap edecek şekilde hazırlanmalıdır.

ESG Performansını Artırmak İçin İpuçları

ESG raporlamasının sonucunda daha iyi bir tabloyla karşılaşmak için şu önerileri göz önünde bulundurabilirsiniz:

• Enerji verimliliği yatırımlarına öncelik verin.
• Çalışan çeşitliliğini artıracak politikalar uygulayın.
• Tedarik zincirinde etik denetimleri güçlendirin.
• Yönetim kuruluna bağımsız üyeler dahil etin.
• Şirket içinde sürdürülebilirlik farkındalık eğitimleri düzenleyin.

ESG Raporu Örneği

Aşağıda tipik bir ESG raporunda bulunan temel bölümler yer almaktadır:

Bölüm	İçerik
Yönetici Özeti	Şirketin ESG vizyonu, hedefleri ve genel performansı
Çevresel Etkiler	Enerji, karbon, su ve atık yönetimi verileri
Sosyal Sorumluluk	İşgücü politikaları, çeşitlilik, toplumsal projeler
Yönetişim Yapısı	Etik kurallar, yönetim kurulu yapısı, risk yönetimi
Veri ve Göstergeler	Performans metrikleri, GRI endeksi, ESG skorları