Üretimde Fire Takibi Nedir? Fire Oranı Hesaplama ve Raporlama

Üretim süreçlerinde hedef her zaman maksimum verimlilikle, minimum maliyetle kaliteli ürün ortaya koymaktır. Ancak bu süreçte kaçınılmaz olarak belirli miktarda fire (kayıp veya israf) meydana gelir. Fire, yalnızca hammaddenin boşa gitmesi anlamına gelmez; aynı zamanda zaman, enerji ve iş gücü kaybını da beraberinde getirir. Bu nedenle üretimde fire takibi, hem maliyet kontrolü hem de sürdürülebilir üretim açısından kritik bir role sahiptir. Detayları yazımızda derledik.

Üretimde Fire Takibi Nedir?

Üretimde fire takibi, hammadde veya yarı mamulün üretim sürecinde kaybolan, bozulmuş ya da kullanılamaz hale gelen miktarlarının sistematik şekilde izlenmesi ve analiz edilmesi sürecidir.
Fire, her üretim sürecinde kaçınılmaz bir olgudur; ancak önemli olan bu kayıpların ne kadar olduğunu, neden kaynaklandığını ve nasıl azaltılabileceğini bilmektir.

Fire Türleri Nelerdir?

Fire, oluştuğu aşamaya ve nedenine göre farklı türlerde sınıflandırılır:

Doğal Fire

Hammadde yapısından kaynaklanan, üretim sürecinde doğal olarak meydana gelen kayıplardır.
Örneğin tekstilde kumaş kesimi sırasında oluşan parça artıkları.

Teknik Fire

Makine arızaları, üretim hataları veya ekipman yetersizliklerinden dolayı oluşur.

İşçilik Kaynaklı Fire

Operatör hataları, yanlış üretim yöntemleri veya dikkatsizlikten kaynaklanan kayıplardır.

Planlama Kaynaklı Fire

Yanlış sipariş, eksik malzeme planlaması veya hatalı üretim talimatlarından doğan firelerdir.

Fire Takibinin Önemi

Fire takibi, sadece maliyet kontrolü açısından değil, işletmenin genel verimliliği ve sürdürülebilirliği açısından da büyük önem taşır.

• Hammadde kayıplarını minimize ederek üretim maliyetini düşürür.
• Fire oranları analiz edilerek hatalı süreçler tespit edilir ve iyileştirilir.
• Ürün kalitesini etkileyen hatalar hızlıca saptanır.
• Karar alma sürecini güçlendirir. Fire oranlarına dayalı raporlamalar sayesinde yöneticiler daha sağlıklı kararlar alabilir.
• Sürdürülebilir üretimi destekler. Atık miktarını azaltarak çevresel etkiyi düşürür.

Fire Takibi Nasıl Yapılır?

Fire takibinin etkin biçimde yapılabilmesi için üretim sürecinin her adımı sistematik şekilde izlenmelidir.

1. Fire tanımlama: Her ürün ve hammadde için kabul edilebilir fire oranı belirlenir.
2. Ölçüm: Üretim öncesi ve sonrası miktarlar karşılaştırılarak gerçek fire oranı hesaplanır.
3. Kayıt: Fire miktarları ERP veya MRP sistemleri ile detaylı olarak kaydedilir.
4. Analiz: Firelerin nedenleri (makine, işçilik, malzeme vb.) analiz edilerek raporlanır.
5. İyileştirme: Elde edilen verilere göre süreçlerde optimizasyon yapılır.

Fire Oranı Nedir ve Nasıl Hesaplanır?

Fire oranı, üretim sürecinde kaybolan miktarın toplam üretim miktarına oranıdır.
Formül:
Fire Oranı (%) = (Fire Miktarı / Toplam Hammadde Miktarı) × 100

Fire Oranı Hesaplama Örneği

Bir üretim sürecinde 1.000 kg hammadde kullanılmış ve üretim sonunda 950 kg ürün elde edilmiştir.

• Fire miktarı = 1.000 - 950 = 50 kg
• Fire oranı = (50 / 1.000) × 100 = %5

Fire Takibini Destekleyen Dijital Sistemler

Günümüzde birçok işletme fire takibini manuel olarak değil dijital sistemler aracılığıyla yapmaktadır.

• ERP Kurumsal Kaynak Planlama sistemleri: Üretim, stok ve kalite verilerini entegre şekilde takip eder.
• MRP (Malzeme İhtiyaç Planlama): Hammadde ve yarı mamul kullanımını optimize eder.
• IoT Nesnelerin İnterneti sensörleri: Üretim makinelerinden anlık veri toplayarak fire kaynaklarını belirler.
• Veri analitiği yazılımları: Fire oranlarının zaman içindeki değişimini izler ve öngörücü analizler yapar.

Fire Takibini Etkili Hale Getirmenin Yolları

Üretim süreçlerinde fire takibini daha verimli hale getirmek için şu yöntemlere başvurulabilir:

• Personel eğitimi: Üretim çalışanlarının fire nedenleri konusunda bilinçlendirilmesi gerekir.
• Bakım süreçlerinin düzenlenmesi: Makine arızalarına bağlı fireler önlenir.
• Kalite kontrol sistemlerinin güçlendirilmesi: Hatalı ürünlerin erken tespiti sağlanır.
• Gerçek zamanlı veri analizi: Üretim sürecindeki anlık sapmalar hemen fark edilir.
• Performans göstergeleri (KPI) oluşturmak: Fire oranı, üretim verimliliği gibi metriklerle sürekli takip yapılır.

Fire Takibinde Kullanılan Temel Raporlama Tablosu

Fire takibini verimli hale getirmek için kullanılan raporlama tabloları, üretim sürecinin her aşamasında oluşan kayıpların nedenlerini, miktarlarını ve oranlarını detaylı biçimde analiz etmeye yarar. Bu tablolar sayesinde işletme, hangi üretim aşamasında ne kadar fire oluştuğunu görebilir, kaybın nedenini tespit edebilir ve önleyici aksiyonlar alabilir.
Aşağıdaki tablo, bir üretim tesisinde fire takibi yapılırken temel alınabilecek örnek bir raporlama formatını gösteriyor.

Üretim Aşaması	Kullanılan Hammadde (kg)	Üretilen Miktar (kg)	Fire (kg)	Fire Oranı (%)	Fire Nedeni	Alınan Aksiyon	Sorumlu Bölüm
Kesim	500	480	20	4	Hatalı kesim planı	Otomatik kesim yazılımı güncellendi	Üretim Planlama
Montaj	480	470	10	2,1	Yanlış montaj sırası	Operatör eğitimi verildi	Kalite Kontrol
Boyama	470	465	5	1,06	Renk uyumsuzluğu	Yeni boya karışım talimatı oluşturuldu	Üretim

Tablonun Okunması ve Analizi

Fire raporu tablolarını şu noktalara dikkat ederek okuyabilirsiniz:

• Fire Oranı (%) sütunu: Fire miktarının toplam hammaddeye oranını gösterir; yüksek oranlar süreçteki sorunlu noktaları işaret eder.
• Fire Nedeni sütunu: Kayıpların kök nedenini açıkça belirtir. Bu veri, gelecekteki önleyici eylemler için temel oluşturur.
• Alınan Aksiyon sütunu: İşletmenin fireyi azaltmak için hangi önlemleri aldığını gösterir. Bu kısım, sürekli iyileştirme döngüsünün kanıtıdır.
• Sorumlu Bölüm sütunu: Takip ve sorumluluk zincirinin netleşmesini sağlar.

Fire Takibi ve Sürdürülebilirlik

Fire oranlarını azaltmak aynı zamanda çevresel fayda da sağlar.
Üretim sırasında ortaya çıkan atıkların azaltılması, enerji verimliliğinin artırılması ve geri dönüşüm uygulamalarıyla desteklenmesi, işletmenin sürdürülebilir üretim hedefine ulaşmasını kolaylaştırır.