Lojistikte Elleçleme Nedir? Hangi Yöntemlerle Nasıl Yapılır?

Lojistik sektöründe malların taşınması, depolanması ve dağıtım süreçleri yalnızca araçların hareketinden ibaret değildir. Bu süreçlerin en kritik halkalarından biri de elleçleme olarak adlandırılır. Detayları yazımızda inceledik.

Elleçleme Nedir?

Elleçleme, İngilizcesiyle handling, lojistikte malların depoya girişinden sevkiyata kadar olan tüm süreçlerde yapılan yükleme, boşaltma, istifleme, ambalajlama, paketleme, ayıklama, sayım, paletleme ve etiketleme gibi işlemleri ifade eder. Yani ürünün nihai tüketiciye ulaşmadan önce maruz kaldığı her türlü fiziksel müdahale bu kapsamda değerlendirilir.

Elleçlemenin Lojistikteki Önemi

Konuyu şu şekilde özetleyebiliriz:

• Doğru elleçleme yöntemleri, depolama ve taşıma operasyonlarının hızını artırır.
• Hatalı elleçleme, ürün hasarına ve yüksek maliyetlere yol açar. Etkin uygulamalar ise bu riski en aza indirir.
• Kırılabilir veya hassas ürünler doğru yöntemlerle elleçlendiğinde zarar görmez.
• Hasarsız ve zamanında teslim edilen ürünler, müşteri sadakatini artırır.

Elleçleme Türleri

Elleçleme, iki temel kategoriye ayrılır:

Manuel Elleçleme

İnsan gücüyle yapılan işlemleri kapsar (kaldırma, taşıma, yükleme gibi).
Daha küçük ölçekli işletmelerde tercih edilir.
İş kazası riski yüksektir ve iş gücü maliyetlerini artırabilir.

Mekanik/Endüstriyel Elleçleme

Forklift, vinç, konveyör, palet taşıyıcı gibi ekipmanlar kullanılır.
Büyük hacimli ve ağır yüklerin taşınmasında etkilidir.
Zaman ve maliyet avantajı sağlar.

Malzeme Elleçleme Nasıl Yapılır?

Elleçleme adımlarını birlikte inceleyelim.

Planlama

Öncelikle taşınacak malzemelerin özellikleri (ağırlık, hacim, kırılganlık, bozulabilirlik vb.) analiz edilir. Elleçleme yöntemi bu özelliklere göre belirlenir.

Uygun Ekipman Seçimi

Yükün ağırlığına göre ekipman seçilmesi verimli bir elleçleme için çok önemlidir.

• Ağır yükler için: Forklift, vinç, transpalet.
• Hafif ve küçük ürünler için: El arabası, taşıma bantları.
• Uzun mesafeli depo içi taşımalarda: Konveyör sistemleri veya AGV (otomatik yönlendirmeli araçlar).
  

  Ergonomik ve Güvenli Taşıma

  
  Manuel elleçlemede iş güvenliği kurallarına uyulmalıdır. Ayrıca çalışanların doğru kaldırma ve taşıma tekniklerini bilmesi gerekir.
  Mekanik sistemlerde düzenli bakım yapılmalı, iş kazalarının önüne geçilmelidir.
  

  Depolama ve İstifleme

  
  Malzemeler depoda belirli bir düzene göre istiflenir. Paletleme, raf sistemleri ve kutulama yöntemleriyle ürünlerin güvenliği sağlanır.
  Ürünlerin FIFO - ilk giren ilk çıkar veya LIFO - son giren ilk çıkar yöntemlerine göre yerleştirilmesi sağlanır.
  

  Ambalajlama ve Etiketleme

  
  Malzemeler taşınmadan önce zarar görmemesi için ambalajlanır. Barkod veya RFID etiketleme ile ürünlerin takip edilebilirliği artırılır.
  

  Dijital Takip ve İzlenebilirlik

  
  Malzeme hareketleri depo yönetim sistemleri (WMS) veya ERP yazılımları üzerinden takip edilir.
  IoT sensörleri ile sıcaklık, nem, titreşim gibi kritik veriler kaydedilerek ürün güvenliği garanti altına alınır.

Elleçleme Yöntemleri Nelerdir?

Yaygın elleçleme yöntemlerini şöyle sıralayabiliriz:

• Paletleme
• Konveyör sistemleri
• Raf sistemleri
• Ambalajlama ve paketleme
• Etiketleme ve kodlama
  

  Paletleme

  
  Paletleme, ürünlerin standart ölçülerdeki paletler üzerine düzenli şekilde yerleştirilmesi işlemidir. Bu yöntem sayesinde ürünler hem daha güvenli taşınır hem de depolama alanı daha verimli kullanılır. Ayrıca forklift veya transpalet gibi araçlarla taşıma kolaylaşır. Paletleme, özellikle gıda, tekstil ve otomotiv sektörlerinde yaygın olarak tercih edilir.
  Avantajları:
• Yüklerin istiflenmesi ve taşınması kolaylaşır.
• Zaman tasarrufu sağlar.
• Ürün hasar riskini azaltır.

Konveyör Sistemleri

Konveyörler, ürünlerin bir noktadan diğerine otomatik bantlar yardımıyla taşınmasını sağlar. Özellikle üretim tesislerinde montaj hattı boyunca malzemelerin aktarımında kullanılır. Depolarda ise ürünlerin hızlı bir şekilde ayrıştırılmasına ve yönlendirilmesine yardımcı olur.
Avantajları:

• Sürekli ve kesintisiz taşıma imkânı sunar.
• İş gücü ihtiyacını azaltır.
• Büyük ölçekli operasyonlarda verimliliği artırır.

Raf Sistemleri

Depo yönetimi süreçlerinde kullanılan raf sistemleri, ürünlerin düzenli, kategorize ve güvenli şekilde istiflenmesini sağlar.
Farklı sektörlerde farklı raf çözümleri uygulanır: dar koridor rafları, yüksek raf sistemleri veya asma katlı raflar gibi. Bu yöntem hem depo alanından maksimum faydayı sağlar hem de ürün takibini kolaylaştırır.
Avantajları:

• Alan tasarrufu sağlar.
• Ürünlere erişim kolaylaşır.
• Envanter kontrolünü kolaylaştırır.

Ambalajlama ve Paketleme

Ürünlerin taşınma sırasında zarar görmemesi için yapılan koruma işlemidir.

• Ambalajlama, özellikle kırılabilir, sıvı veya bozulabilir ürünler için kritik önem taşır.
• Paketleme ise ürünün satışa hazır hale getirilmesini kapsar.

Karton kutular, shrink filmler, naylon ambalajlar bu yöntemlerde sıkça kullanılır.
Avantajları:

• Ürün güvenliğini sağlar.
• Müşteri gözünde profesyonel bir imaj yaratır.
• Nakliye sırasında düzeni korur.

Etiketleme ve Kodlama

Etiketleme, ürünlerin üzerine barkod, QR kod veya RFID etiketleri eklenmesi sürecidir. Kodlama sayesinde ürünler kolayca takip edilebilir, depoda hangi rafta olduğu veya hangi partiye ait olduğu hızlıca bulunabilir. Bu yöntem, dijital lojistik süreçlerinin vazgeçilmez parçasıdır.
Avantajları:

• Hatalı ürün gönderimini azaltır.
• Envanter yönetimini kolaylaştırır.
• İzlenebilirlik sağlar.

Elleçleme Sürecinde Karşılaşılan Zorluklar

Bunlardan bazıları şöyle:

• İş Güvenliği Riskleri: Manuel taşıma, kas-iskelet yaralanmalarına neden olabilir.
• Hasar Riski: Yanlış ekipman veya yöntem seçimi ürünlere zarar verebilir.
• Maliyet Baskısı: Elleçleme ekipmanlarının yüksek yatırım maliyeti.
• Verimlilik Sorunları: Uygun sistemler kurulmazsa süreçler yavaşlayabilir.