KURGAN (Kuruluş Gözetimli Analiz Sistemi) Nasıl Çalışır?

Türkiye, vergi denetiminde yeni bir döneme giriyor. Kuruluş Gözetimli Analiz Sistemi (KURGAN), Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından geliştirilen yapay zekâ tabanlı bir denetim altyapısı olarak 1 Ekim 2025 itibarıyla devreye alındı. Bu sistemle birlikte işletmelerin mali işlemleri artık gerçek zamanlı olarak analiz ediliyor, olası riskler anında tespit ediliyor. Detayları yazımızda derledik.

KURGAN Nedir?

KURGAN, “Kuruluş Gözetimli Analiz Sistemi”nin kısaltmasıdır. Vergi Denetim Kurulu tarafından geliştirilen bu sistem, işlem riskini ölçen, büyük veriyle çalışan ve yapay zekâ destekli bir analiz platformudur.
Amaç, vergi kayıplarını azaltmak, sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge (SMİYB) kullanımını önlemek ve ekonomik işlemleri daha şeffaf hale getirmektir.
KURGAN; e-fatura, e-defter, e-arşiv, banka, gümrük ve beyanname verilerini bir araya getirerek her işlem için dinamik risk puanları üretir.

KURGAN Sisteminin Hukuki Dayanağı

KURGAN sistemi, Vergi Usul Kanunu’na eklenecek 140/A maddesi ile desteklenmektedir. Bu madde, “vergi incelemesi” ile “vergi suçu soruşturması” süreçlerini birbirinden ayırarak,

• Suç unsuru taşıyan işlemlerde teknik takip, iletişimin tespiti, el koyma, dondurma gibi önlemlerin uygulanabilmesinin
• Vergi suçlarının öncül suç olarak ele alınmasının önünü açmaktadır.

Bu düzenleme, OECD’nin “Vergi Suçlarıyla Mücadelede 10 Global İlkesi” doğrultusunda hazırlanmıştır ve Türkiye’nin uluslararası uyum sürecinde önemli bir adım olarak görülmektedir.

KURGAN Sistemi Nasıl Çalışır?

Yapay zekâ destekli algoritmalar, mükelleflere ait finansal verileri sürekli tarayarak işlem bazlı risk analizi yapar.
Süreç şu adımlarla işler:

• Elektronik belgeler ve banka hareketleri taranır.
• Beyan, bilanço ve stok verileri karşılaştırılır.
• Sistem olağandışı işlemleri belirler.
• Yüksek riskli işlemler için bilgi isteme yazısı (e-tebligat) gönderilir.
• Mükelleften açıklama veya belge istenir.
• Açıklama yeterliyse süreç kapanır, değilse incelemeye sevk edilir.

KURGAN ve VİS: Çift Katmanlı Denetim

KURGAN yalnızca anlık analiz yapmaz; aynı zamanda Vergi İstihbarat Sistemi (VİS) adlı başka bir platformla entegre çalışır.

• VİS, geçmiş sahtecilik örüntülerini analiz eden bir grafik veri tabanıdır.
• KURGAN ise bu verilerden öğrenerek hem geçmiş hem cari işlemlerde örüntü temelli risk tespiti yapar.

Bu sayede sistem, sadece tekil işlemleri değil, organize sahtecilik ağlarını da tespit edebilecek kapasiteye ulaşmıştır.

Sinyalleme (Erken Uyarı) Mekanizması

KURGAN sisteminin en önemli işlevlerinden biri “sinyalleme”dir.
Bu kavram, mükelleflere gönderilen bilgi isteme yazılarını ifade eder.

• Yazılar, cezai işlem değil, erken uyarı bildirimidir.
• Mükellef riskli görülen işlemlerini inceleyip gerekirse düzeltme beyannamesi verebilir.
• Böylece sistem hem denetim yükünü azaltır hem de mükelleflerin olası yaptırımlardan önceden haberdar olmasını sağlar.

Teminat Değerlendirme Sistemi

KURGAN sonrası dönemde riskli görülen mükelleflerden teminat istenmesi gündeme gelebilir.
Ancak bu talep keyfi değil; yeni geliştirilen Teminat Değerlendirme Sistemi tarafından hesaplanan risk skoruna göre yapılır.
Teminat istenecek mükellefler;

• Denetim geçmişi,
• Sahte belge kullanımı,
• Sektörel risk oranı,
• Mali uyum puanı gibi kriterlerle değerlendirilir.

Sistem devreye alınana kadar teminat isteme uygulaması yapılmayacak, süreç tamamen yazılım tabanlı bir skorlama sistemiyle yönetilecektir.

Rapor Otomasyon Sistemi

KURGAN, denetim süreçlerini hızlandıran bir başka dijital sistemle de destekleniyor: Rapor Otomasyon Sistemi.
Bu sistem, onlarca veri kaynağını analiz ederek müfettişlerin raporlarını otomatik şekilde hazırlıyor.
Sonuç olarak;

• Denetim süresi yıllardan günlere düşüyor,
• Mükelleflerin işlemleri daha hızlı sonuçlanıyor,
• Denetim kaynakları riskli vakalara yönlendirilebiliyor.

KURGAN Döneminde Kast Değerlendirmesi Nasıl Yapılacak?

2025 tarihli genelgeye göre, müfettişlerin “bilerek sahte belge kullanımı” tespiti artık 13 objektif kritere dayanacak.
Bu kriterler arasında şunlar yer alıyor:

• Belgenin faaliyet konusu ile uyumu,
• Sevk irsaliyesi ve depolama kayıtları,
• Ödeme şekli ve banka kayıtları,
• Mükellefin geçmiş incelemeleri,
• Mali müşavir değişiklikleri,
• İmza ve tarih uyumu.

Bu yaklaşım, masum mükelleflerin korunmasını ve kast değerlendirmesinin daha nesnel hale getirilmesini amaçlıyor.

KURGAN Yazısı Aldıysanız Ne Yapmalısınız?

KURGAN yazıları, Vergi Usul Kanunu’nun 148. maddesi kapsamında gönderilen bilgi isteme yazılarıdır.
Bu yazılar:

• Denetim değil, bilgilendirme niteliğindedir.
• Cezai işlem içermez, ancak cevap verilmemesi durumunda VUK 355’e göre özel usulsüzlük cezası uygulanabilir.

Yazı alan mükelleflerin:

• İlgili işlemi inceleyip kayıt ve belgelerini kontrol etmesi,
• Uyuşmazlık varsa açıklama veya düzeltme beyannamesi sunması,
• Belgeleri arşivleyip mali müşavirleriyle koordineli hareket etmesi önerilir.

Riskli Mükellef Kriterleri Nelerdir?

KURGAN sisteminde risk değerlendirmesi çok boyutludur.
İşletmeler şu durumlarda riskli sınıfa girebilir:

• Sahte veya yanıltıcı belge düzenlemek ya da kullanmak,
• KDV beyannamesi ile gelir tablosu arasında fark bulunması,
• Fiili ve kaydi stokların uyuşmaması,
• e-Fatura, e-Defter ve e-Arşiv belgelerinde tutarsızlık,
• Geçmişte vergi incelemesi veya düzeltme beyanı yapılması,
• Sektör ortalamasına göre olağan dışı kâr/zarar oranları.

Kültürel Dönüşüm: Yeni Vergi Bilinci

Rehberde vurgulandığı gibi KURGAN yalnızca teknik bir sistem değil, bir kültür değişimidir.
Artık “bilmeden sahte belge kullandım” savunması geçerli olmayacak; her işletmeden doğrulanabilir belge yönetimi bekleniyor.
Bu dönüşümün temel hedefi:

• Şeffaf ticaret,
• Dijital kayıt bütünlüğü,
• Adil rekabet ortamı ve
• Sürdürülebilir vergi bilinci oluşturmak.

---

Kaynak:
Hazine ve Maliye Bakanlığı Vergi Denetim Kurulu – Sahte Belgeyle Mücadele Stratejisi ve KURGAN Rehberi 2025