Dahilde İşleme Rejimi (DİR) Nedir? Detaylı Rehber

Uluslararası ticaretin giderek hızlandığı günümüzde işletmelerin rekabet gücünü artırmak, ihracatı teşvik etmek ve üretim maliyetlerini azaltmak kritik bir önem taşıyor. Türkiye’de bu hedefleri destekleyen en önemli mekanizmalardan biri Dahilde İşleme Rejimi (DİR). Özellikle ihracat yapan ya da ihracata hazırlanan işletmeler için avantajlı maliyet yapıları oluşturması nedeniyle DİR, hem KOBİ’ler hem de büyük ölçekli üreticiler tarafından etkin şekilde kullanılıyor. Bu blogda DİR’in ne olduğunu, kapsamını, avantajlarını, başvuru süreçlerini ve uygulama esaslarını en detaylı biçimde bulabilirsiniz.

Dahilde İşleme Rejimi Nedir?

Dahilde İşleme Rejimi (DİR); ihracat amacıyla üretimde kullanılacak hammadde, yarı mamul veya girdilerin Türkiye’ye gümrük vergileri ve diğer mali yükümlülükler ödenmeden geçici olarak ithal edilmesine imkân tanıyan bir teşvik sistemidir.
Bu rejimde temel ilke, ithal edilen girdilerin işlem görerek üretilen nihai ürünün belirlenen süre içinde ihraç edilmesidir.

Dahilde İşleme Rejiminin Amaçları

Şöyle sıralayabiliriz:

• İhracatta rekabetçiliği artırmak
• Üretim maliyetlerini azaltarak ihracatçıya avantaj sağlamak
• İhracata yönelik üretimi artırmak
• Yerli üreticilerin küresel piyasalarda daha etkin olmasını desteklemek
• Türkiye’nin ihracat hacmini artırmak
• Uluslararası tedarik zincirine entegrasyonu güçlendirmek
  

  Dahilde İşleme Rejiminin Türleri

  
  DİR’in iki temel türünü birlikte inceleyelim.
  

  Şartlı Muafiyet Sistemi

  
  Bu sistemde ithalat sırasında vergiler alınmaz, ancak ihracat taahhüdü yerine getirilmezse eksik kalan vergiler tahsil edilir.
• En çok kullanılan sistemdir.
• Girdiler geçici ithalat statüsündedir.
• İthal edilen ürünlerin DİİB süresi sonunda mamul olarak ihraç edilmesi zorunludur.
  

  Geri Ödeme Sistemi

  
  Bu sistemde ithalat sırasında tüm vergiler ödenir ancak ihracat taahhüdü gerçekleştiğinde bu vergiler geri ödenir.
• Türkiye’de daha az tercih edilir.
• Vergi iadeleri zaman alabileceği için nakit akışı açısından dezavantaj barındırabilir.
  

  DİR Kapsamında Hangi Ürünler ve İşlemler Yer Alır?

  
  Ürün ve işlemleri sırasıyla inceleyelim.
  

  İşlem Gören Ürünler

• Hammadde
• Yarı mamul
• Parça
• Bileşen
• Ambalaj malzemeleri
  

  DİR Kapsamındaki İşlemler

• Üretim
• Montaj
• İşçilik
• Tamir ve yenileme
• İşleme ve paketleme
• Geliştirme ve onarım
  

  Kimler Dahilde İşleme Rejimine Başvurabilir?

  
  Aşağıdaki taraflar başvuruda bulunabilir:
• İhracatçılar
• Sanayi üreticileri
• e-Ticaret ihracatçıları
• Dış ticaret sermaye şirketleri
• Sektörel dış ticaret şirketleri
• Serbest bölgelerde faaliyet gösteren firmalar
• Aracı ihracatçılar

Dahilde İşleme İzin Belgesi (DİİB) Nasıl Alınır?

Adım adım inceleyelim.

Ön Hazırlık

İşletme kapasitesi, kullanılacak girdiler, üretim süreci, taahhüt edilecek ihracat miktarı belirlenir.

Başvuru

Başvurular Ticaret Bakanlığı’nın e-Dış Ticaret portalı üzerinden yapılır.
Gerekli belgeler:

• Kapasite raporu
• İmza sirküleri
• Ticaret sicil gazetesi
• Girdi-çıktı listesi
• Fire oranları
• Taahhüt edilen ihracat bilgileri
  

  Değerlendirme Süreci

  
  Bakanlık, üretim kapasitesi ve ihracat taahhütlerinin gerçekçi olup olmadığını inceler. Gerekli görülürse ek bilgi talep edilir.
  

  DİİB’in Onaylanması

  
  Onaylanan belge ile firma vergisiz ithalat hakkına sahip olur.

Dahilde İşleme Rejiminde Kullanılan Temel Kavramlar

Aşağıda DİR uygulamalarında sıkça geçen temel kavramların özetini bulabilirsiniz:

Kavram	Açıklama
Dahilde İşleme İzin Belgesi (DİİB)	DİR kapsamında ithalat yapabilmek için alınan izin belgesi.
Şartlı Muafiyet Sistemi	Girdiler vergisiz ithal edilir ancak ihracat gerçekleşmezse vergiler tahsil edilir.
Geri Ödeme Sistemi	İthalatta vergiler ödenir, ihracat tamamlandığında vergiler iade edilir.
Fire	Üretim sürecinde teknik olarak kaçınılmaz kayıp.
Yan Ürün	İşlem sonucunda asıl ürüne ek olarak elde edilen ürün.

DİR Kapsamında İzin Verilen Ticaret Türleri

Dahilde İşleme Rejimi yalnızca vergisiz ithalat imkânı sunmakla kalmaz, aynı zamanda uluslararası ticarette esneklik sağlayan çeşitli işlem türlerine izin verir.

Eşdeğer Eşya Kullanımı

DİR kapsamında ithal edilmesi planlanan ürünün aynı kalite, nitelik ve teknik özelliklerde yerli veya serbest dolaşımda bulunan başka bir ürünle ikame edilmesi işlemine eşdeğer eşya kullanımı denir. Üretimi aksatmamak ve süreci hızlandırmak için kullanılır.

Nasıl kullanılır?

• Firma, üretimde ithal edeceği girdi yerine eşdeğer yerli girdiyi kullanabilir.
• İthalat daha sonra yapılır ve belge bu şekilde kapatılabilir.
  

  Transit Ticaret

  
  Transit ticaret; Türkiye gümrük bölgesi üzerinden geçen malların başka bir ülkeye direkt satılması işlemidir.
• Mallar Türkiye’ye giriş yapmış olsa bile serbest dolaşıma girmez; üzerinde herhangi bir işlem yapılmaz.
• Transit ticaret doğrudan belge taahhüdüne sayılmaz ancak bazı durumlarda belge kapsamındaki süreçleri tamamlayıcı nitelikte kullanılabilir.
• Özellikle ihracata yönlendirilen bazı yan ürünlerin transferinde tercih edilir.
  

  Geçici İthalat

  
  Bir ürünün işlenmek, monte edilmek, onarılmak veya başka bir işçilikten geçmek üzere Türkiye’ye geçici olarak ithal edilmesidir. Mal serbest dolaşıma girmez, işlem görüp ihraç edilmek üzere geçici statüdedir.
  DİR Kapsamında Kullanımı
• Geçici ithalat sayesinde girdi maliyetleri vergilendirilmeksizin üretim sürecine alınır.
• DİR’in en temel mekanizmalarından birini oluşturur.

Uygulama Şartları:

• İthal edilen malın DİİB’de beyan edilen üretim sürecinde kullanılması zorunludur.
• Mamul ürün olarak ihraç edilmezse vergiler gecikme zammı ile tahsil edilir.
  

  Aracı İhracatçı Kullanımı

  
  Aracı İhracatçı Kimdir?
  DİR belgesine sahip olmayan ancak belge sahibi firma adına ihracat yapma yetkisine sahip firmadır.
  Nasıl Çalışır?
• Belge sahibi firma üretimi yapar.
• Aracı ihracatçı firma, belge sahibinin ürettiği ürünü dış pazarlara satar.
• Bu ihracat DİİB kapsamında değerlendirilir ve tüm taahhüt belge sahibine yazılır.

Dahilde İşleme Rejimi Süreleri

Aşağıdaki tabloda inceleyebilirsiniz:

Süre Türü	Standart Süre	Açıklama
Belge Süresi	12 Ay	İhracat taahhüdünün tamamlanması için verilen süre.
Ek Süre	6–12 Ay	Üretim veya tedarik sorunlarında ek süre talep edilebilir.
Kapatma Süreci	3 Ay	Belge süresi bittikten sonra kapatma işlemleri tamamlanır.

Dahilde İşleme Rejimi Kapsamında İhracat Taahhüdü Nasıl Yerine Getirilir?

Şirketin, DİİB’de belirtilen ürünleri belirlenen miktar ve sürede ihraç etmesi gerekir.
İhracatın kapatılması için gereken belgeler:

• Gümrük beyannameleri
• Fatura ve irsaliyeler
• Girdi-çıktı tabloları
• Yan ürün ve fire hesaplamaları
• İthalat belgeleri
  

  DİR Kapsamında Uygulanan Yaptırımlar

  
  İhracat taahhüdü süresi içinde yerine getirilmezse:
• Vergilerin faiziyle birlikte tahsili
• Ek tahakkuklar
• Belge kapatma reddi
• Gelecek dönem DİİB başvurularında kısıtlamalar söz konusu olabilir.